بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
💠 چیستی روش های تفکر در قرآن
در کتاب روشهای تفکر در قرآن، دومین جلد از مجموعه تدبر، تفکر از منظر قرآن بررسی شده است که با تفکر از منظر مکاتب و آرای دیگر متفاوت است. وجه اصلی تفاوت در ماهیت تدبری آن است که لازم است فرد را به سمت عمل صالح یعنی عملی که مقبول درگاه الهی است سوق دهد. تفکر قرآنی یعنی اینکه با رجوع به سوره‌های قرآن وضعیت موجود(وضعیت حاکی از نقص و نیاز)، وضعیت مطلوب و سیر حرکت از وضعیت موجود به مطلوب را کشف کرده و در این مسیر حرکت کنیم.
💠 چگونگی فعال شدن تفکر قرآنی
برای فعال شدن تفکر باید فرد نسبت به آنچه از جانب خدا آمده آگاهی یابد و به آن اطمینان پیدا کند. موضوعی که در تفکر به عنوان عنصر محوری مورد بحث است این است که بتوان برای رسیدن به علم، بیشترین تفکیک و تمایز را انجام داد. اما این مهم نباید به تشتت بیانجامد. در تفکر حقیقی، یک وحدت رویه وجود دارد. انسان باید بین بسیاری از نیازها، نیاز حقیقی را بشناسد و بین بسیاری از حالات برطرف شدن نیاز، حالت اصلی را پیدا کند و بین تکثر راه‌ها، مستقیم ترین مسیر را انتخاب کند.
💠 جایگاه تفکر در منظومه تدبر و ضرورت آن
بر اساس کتاب مقدمات تدبر دریافتیم که قرآن کتاب زندگی است و لازم است برای مطالعه و عملیاتی نمودن آن برنامه ریزی نماییم. همچنین مشخص شد بعد از انس و نزدیکی با آیات و سوره های قرآن اولین گام برای دریافت غرض هدایتی آیات و سوره ها تفکر در آنهاست. سایر مراحل تدبر (اعم از تعقل در غرض، علم و شناخت غرض، توجه به غرض و گرایش برای برنامه‌ریزی و مهیا شدن در جهت بروز غرض یک سوره) نیز همگی مبتنی بر تفکر هستند. بنابراین نقطه شروع تدبر در قرآن، آشنایی با شیوه‌های تفکر در قرآن است. بدین ترتیب این مرحله مهم‌ترین مرحله از تدبر به شمار می‌رود زیرا اگر این مرحله اتفاق نیفتد سایر مراحل نیز اتفاق نمی‌افتد.
💠 غایت کتاب روشهای تفکر در قرآن
غایت این کتاب، فهم معنای تفکر -که حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب است- همراه با فعال شدن آن میباشد. شکوفایی تفکر در انسان سبب رشد و ارتقاء وی می شود. سیر تفکر در انسان از مواجهه با نیاز و سؤال و مسئله شروع میشود و باید برای برطرف شدن نیاز و سؤال و مسئله راهی نزدیک و آسان بیابد. لازمه برطرف شدن نیاز و سؤال و مسئله، دستیابی به علم و عمل است. قرآن به بهترین شکل ممکن انسان را در راستای شناخت نیازهای حقایق خود و در مسیر برطرف ساهتن آنها قرار میدهد.
💠 فرآیند دروس کتاب
این کتاب، شامل ۱۴ درس است که روشهایی برای فعال شدن تفکر در بستر سوره هایی از کتاب الهی را ارایه می دهند. روشی که برای یک سوره بیان میشود، برای مطالعه سایر سوره‌ها نیز مفید است. در حقیقت رابطه روشهای بیان شده در دروس با هم رابطه‌ای طولی است نه عرضی، و به نوعی تکمیل کننده هم می‌باشند.
به طور کلی، روشهای بیان شده در کتاب به شرح زیر می باشند:
- روشهایی در جهت تقویت شناسایی مولفه های سوره ( شامل خوب دیدن و خوب شنیدن در محضر سوره مبارکه علق، قالبهای ادبی و بیانی در محضر سوره مبارکه قلم، توجه به پس زمینه های هر رخداد در محضر سوره مبارکه مدثرو تحلیل واژگان در محضر سوره مبارکه کافرون)
- روش گزاره نویسی به منظور تشخیص ارتباطات موجود بین مولفه های شناسایی شده و بیان صحیح آن، در جهت گسترش فهم و ارتقاء آن (در محضر سور مبارکه فیل و قریش)
- روش ترسیم نمودار در جهت نظم دهی به یافته ها و راهیابی به الگوی عملی و ارتقاء قدرت برنامه ریزی (در محضر سور مبارکه بلد و ملک)
💠 ارزیابی
محورهای ارزیابی:
- یکی از راههای شناخت شکوفایی تفکر این است که ببیند آیا بین نیازها و خواست ها و انتخاب مسیر و عمل هایش وحدت رویه وجود دارد یا نه؟ اما در حالت تشتت فکر، این سه مولفه به سمت یکدیگر حرکت نمی کنند. هرچه به سمت تفکر قرآنی بروید به بدیهیات نزدیکتر می شوید و مسائل ساده تر می شود؛
- فهم گزاره ای قرآن و توان بیان گزاره های درست از قرآن؛
- شاخصه ارزیابی تفکر ، عنصر برنامه ریزی است. اگر فردی قدرت برنامه ریزی و مدیریت آن را نداشته باشد، ضعف در تفکر دارد؛
- میزان وابستگی انسان ها به محیط نشان دهنده عدم تفکر است:
در مجموع باید گفت مقصد تفکر، ترک وضعیت موجود به سوی مطلوب است. پس لازم است فرد با خواندن قران وضعیت خود را شناسایی کند، موقعیت مطلوب را هم بشناسد و در بخش سوم باید ترک وضعیت کند. در صورت تحقق این فرایند که آن را سیر تفکر مینامیم؛ فرد به اهداف دوره روشهای تفکر در قرآن رسیده است.
💢 این کتاب را چگونه بخوانیم؟