بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
💠 چیستی روشهای تدبر ادبی ۱ ( کلام و اجزای آن)
این کتاب هشتمین عنوان از مجموعه دوره تدبر در قرآن و در کنار جلد نهم و یازدهم، روشهای تدبر ادبی ۱ و ۲ و ۳ را تشکیل می دهند. در این کتاب متدبر با ساختار زبان قرآن و رویکرد ادبی به قرآن آشنا می‌شود تا دقت و عمق دریافت او از غرض هدایتی سوره ها ارتقا یابد. به کمک تدبر ادبی ما در مواجهه با اجزای متن اعم از عبارات، جملات، کلام‌ها و فصول به فهم دقیق از موضوع آن می رسیم. با تدبر ادبی ظاهر و ادبیات آیات در راستای فهم غرض هدایتی کلام خدا مورد توجه قرار می گیرند. در واقع آنچه از موضوعات و غرض هدایتی سوره که قبل از این بر اساس انس و با توجه معنای آیات و روشهای تدبر سوره ای می فهمیدیم، در اینجا با توجه به ظاهر و ادبیات به دست می آید، به نحوی که ظاهر و باطن آیات به‌نحو مستند بر یکدیگر انطباق می‌یابند و بدین ترتیب آنچه محصول فهم عمیق تدبری است با مستندات و شواهد موجود در ظاهر کلام اتقان می‌یابد.
💠 ضرورت و چرایی روشهای تدبر ادبی ۱
کسی تردیدی ندارد که برای فهم قرآن باید ادبیات خواند. فهم ادبی قرآن لازمه فهم قرآن است. به این دلیل بایستی حتماً خواند شود. در واقع اگر کسی نتواند کلام های یک سوره و اجزای آن را تعیین کند و استناد بیان خود از غرض هدایتی سوره را به ادبیات و ظاهر آیات نیابد؛ دریافت هایش متزلزل بوده و نمی تواند مبنای برداشت ساختار از قرآن قرار گیرد، همچنانکه قابلیت انتقال برداشت ها به شدت محدود می گردد.
ضمن اینکه فهم اینکه ظاهر و ادبیات یک سوره چگونه غرض هدایتی سوره را منتقل می کند، زمینه روشن شدن فهم شهودی مخاطب را نسبت به کلام خدا یا مشاهده زبان فطری قرآن ایجاد می کند.
💠 سیر کتاب تدبر ادبی ۱
تدبر ادبی یک ناظر به قالب‌ها و ارکان کلام است. کلام یک‌سری ارکان و یک‌سری واجباتی دارد. مثل اینکه یک کلام باید چه مؤلفه‌هایی داشته باشد یا انواع کلام چه هستند؛ کلام اسمیه و فعلیه و اینکه هر کدام چه خاصیتی دارند.
قبل از ورود به مجموعه تدبر ادبی لازم است تمایز این کتاب را با سایر کتب ادبی و نحوی بشناسیم، این مطلب در مقدمه کتاب ذکر شده است.
اولین گام در این کتاب کلام بندی و فصل بندی سوره به عنوان متن است؛ این مرحله از مبانی نظری تا چگونگی انجام و تمرین این مرحله در دروس 1 تا 3 کتاب آمده است.
گام دوم تعیین اجزای درون کلام است. کلام از کنار هم قرار گرفتن جملات شکل می گیرد. چگونگی تألیف جملات، انواع جملات و ارتباط آنها با هم و تمرین این مرحله، موضوع دروس 4 تا 6 کتاب است.
جملات را می توان از جهت حدودث و دلالتشان بر زمان بررسی کرد. یکی از انواع جملات، جمله های فعلیه هستند که بیانگر جریان یک امر در بستر زمان می باشند. این بحث نیز از مبانی تا تمرین موضوع دروس 7 و 8 کتاب می باشد.
نگاه از کل به جز در بررسی کلام الهی و اجزای آن در نهایت به بررسی نقش کلمات و ترکیب ها در جملات ( متعلقات اسناد ) منتهی می شود. این بحث نیز از مبانی تا مهارت در دروس 9 و 10 کتاب آمده است.
این سیر و این نوع مواجهه ب کلام الهی ار می توان در طرحواره ادبی سوره نمایش داد. چگونگی و تمرین این طرحواره موضوع دروس 11 و 12 کتاب است.
💠 پیش‌نیازها
- افراد قبل از اینکه به تدبر ادبی شروع کنند، باید ادبیات عرب را در حد نحو کشفی، صمدیه، هدایه، صمدیه و … بخوانند. کسی نباشد که نخوانده باشد. فرض بر این است که فرد ادبیات را خوانده یا مرور کرده است. پیش‌نیاز، خواندن ادبیات عرب ساده است. البته این مطالعه باید نیازش در مخاطب شکل بگیرد و کتب تدبر مکی و مدنی به صورت طبیعی چنین نیازی را در مخاطب ایجاد می کنند.
- پیش نیاز دوم در کتاب تدبر ادبی تحلیل کلام در ساختار وجودی انسان است. این کتاب اساساً عربی و فطری بودن را با هم بیان کرده است. این کتاب همه اجزاء ادبیات عرب را در ساختار وجودی انسان پیاده‌سازی کرده است. کسی که این کتاب را می خواند انگار که ساختار وجودی انسان را می‌خواند. در این کتاب هم ساختار تحولی گفته شده و هم ساختار انسان؛ یعنی گفته که انسان درچه سنی چه چیزی را می فهمد و اینکه چطوری می فهمد. منطق فهم که براساس کلام فعال می‌شود سعی شده است در این کتاب بیان شود.
- فرد علیرغم تدبر اولیه ای که در سوره دارد، به نگاه جزئی و دقیق و تفصیلی در تدبر احساس نیاز نماید.
💠 خودارزیابی کتاب تدبر ادبی ۱
این کتاب در وهله اول درصدد است تا برای فرد در ادبیات تمایز ایجاد شود. مخاطب لازم است بتواند قالب های ادبی سوره را در راستای غرض هدایتی آن تحلیل نماید. به نحوی که بتواند از قالب ادبی سوره گزاره های حقیقی در راستای غرض هدایتی آن را برداشت کند. با توجه به سیر کتاب، می تواندکلام و اجزای آن اعم از نوع تألیف کلمات، نوع جملات، نوع ارتباط آنها، حدوث و نقش کلمات در جمله را در گزاره نویسی مورد توجه قرار داد.
در هریک از این قالب ها لازم است مخاطب
شناخت درستی از این قالب و کارکردش در متن داشته باشد.
بتواند قالب را در متن به درستی تشخیص دهد.
پس از شناخت قالب بتواند به گزاره هایی از متن با توجه به کارکرد آن قالب بپردازد.
نقش هریک از قالب ها را در رساندن غرض سوره تبیین نماید.
